Tiyatro Nedir? (Maddeler Halinde)

 Tiyatro

• Oyuncular tarafından, seyircilerin önünde temsil edilmek amacıyla yazılmış veya tasarlanmış eserlere verilen addır.

• Kökeni İÖ 7 ve 6. yüzyılda şarap ve bereket tanrısı Tanrı Dionysos adına düzenlenen şenliklere bağlanır.

• Tiyatronun ilk olarak bu törenlerde ortaya çıkışı ve bundan sonra da uzun süre varlığını sürdürmesi manzum olarak gerçekleşmiştir.

• 17. yüzyıldan itibaren tiyatro sadece manzum bir edebî tür olmaktan çıkarak düz yazıya (mensur) doğru gelişme göstermiştir. Bu gelişmede Batı’da Shakespeare’in önemli rolü ve katkısı olmuştur.

• Tiyatro eserinin temel anlatım biçimi konuşmadır. Konuşma, bazen tek başına, kendi kendine konuşma (monolog) biçimindedir, bazen de

karşılıklı konuşma (diyalog) biçimindedir.

• Batılı anlamda üç türlü tiyatrodan söz edilebilir.

• Bu türlerden trajedi ve komedi ana tür, drama ve diğer türler ise bu iki türün birleşmesi ya da değişmesiyle ortaya çıkan türlerdir.

• İlk Osmanlı tiyatrosu 1870’te Güllü Agop tarafından kurulmuştur.

• Cumhuriyetin ilk yıllarında tiyatro eseri yazarları daha çok ulusçuluğu aşılayan düşünceler üzerinde durmuşlardır.

• Yaşar Nabi'nin Mete; Behçet Kemal'in Çoban ve Atilla, Necip Fazıl'ın Sabır Taşı adlı oyunları Türklerin erdemleri ve uygarlığını yansıtmak

amacını taşır.

• 1950'li yılların tiyatrosunda köy sorunlarına eğilme görülür.

• Aynı dönemde kimi yazarlar bireyden toplum sorunlarına geçerken, kimileri olaydan ve durumlardan hareket ederek toplumsal sorunlara yönelmişlerdir.

• Turgut Özakman, Haldun Taner, Orhan Asena, Refik Erduran bireylerden olaylara geçerken; Orhan Kemal, Cevat Fehmi Başkut, Oktay Rifat, Rıfat Ilgaz, Recep Bilginer olaydan hareket eden yazarlar olarak yer alırlar.

• 1970'ten sonra 12 Mart olayı ve buna bağlı olarak Türk tarihini yeniden gözden geçirme, işçi sorunları, Almanya’ya gidenlerin kültür çatışmaları işlenir.

• Erol Toy, Adalet Ağaoğlu, Necati Cumalı, A. Turan Oflazoğlu, Orhan Asena bu dönemin oyun yazarlarından bazılarıdır.

Deneme

• Ele aldığı konuyu rahat ve akıcı bir biçimde işleyen, yazarının kişisel bakış açısı ve deneyimini aktaran edebî metinlerdir.

• Bu türün öncüsü 16. yüzyıl Fransız yazarı Michel de Montaigne’dir. Yazdığı metinlerin, kişisel düşünce ve deneyimlerinin iletilmesine yönelik parçalar olduğunu vurgulamak için deneme (essai) adını seçmiştir.

• Türk edebiyatına deneme, diğer bazı edebî türler gibi Tanzimat’tan sonra Batı edebiyatından gelmiştir.

• Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Ahmet Haşim, Falih Rıfkı Atay, Peyami Safa, Nurullah Ataç, Sabahattin Eyüboğlu, İsmet Özel, Nazan Bekiroğlu, Nurdan Gürbilek denemeleriyle tanınan yazarlardır.